Morele beslissingen (nieuws, 2012)

EEN ONWAARSCHIJNLIJKE HELD

Kan een Wehrmachtofficier de held zijn in een reeks misdaadromans? De Amerikaans-Italiaanse schrijfster Ben Pastor geeft daar een bevestigend antwoord op. Immers, zij begon zo'n twintig jaar geleden aan haar serie rond Martin Bora, een aristocraat in dienst van de Duitse Wehrmacht, maar evenzeer een integer man in een fout uniform. Volgende maand verschijnt bij uitgeverij Wereldbibliotheek het derde deel in de Martin Bora-serie, getiteld 'Kaputt Mundi'.

Bora is een tamelijk onwaarschijnlijke held, schrijft Pastor in het nawoord van 'Kaputt Mundi'. ,,Maar tegenover het nationaalsocialistische totalitarisme en het dodelijke risico dat elk verzet 'van binnenuit' onvermijdelijk met zich meebracht, heb ik gewoon het gevoel dat het alleen maar rechtvaardig is om die leden van de Duitse Wehrmacht te eren die de moed hadden morele beslissingen te nemen.''

Na de mislukte aanslag op Hitler op 20 juli 1944 werden honderden 'oproerige' officieren uit de omgeving van het hoofd van de samenzwering, graaf Claus Schenk von Stauffenberg, gearresteerd en terechtgesteld. Het was ook Stauffenberg die Pastor als voorbeeld diende voor Martin Bora: een katholiek uit een adellijke familie, die zich, algauw teleurgesteld, afkeert van de ideeën van de nazi’s en zich bij wat hij doet door zijn onwrikbaar menslievende geesteshouding laat leiden.

Maar Bora is ook een rechtschapen soldaat, die zonder het te willen detective wordt, stelt de auteur. In de romans waarvan hij de hoofdpersoon is, houdt hij zich bezig met misdaden en de oplossing van strafzaken, terwijl binnen in hem en om hem heen de conflicten woeden. Terwijl zijn weg hem van Spanje, waar hij als deelnemer aan de Spaanse Burgeroorlog de dood van de dichter Federico García Lorca onderzoekt, via Polen naar Rusland en ten slotte naar Italië leidt, dient de jonge officier zijn land, maar raakt wegens zijn verborgen maar feitelijk effectieve verzet tegen de barbarij steeds meer in het web van ss en Gestapo.

Pastor: ,,Om vele redenen acht ik het juist om het verhaal van een man te vertellen die weet wat eer betekent. Naar mijn mening is het – zelfs in de wereld van de fictie – belangrijk om te laten zien dat het ook onder gruwelijke omstandigheden mogelijk (en noodzakelijk) is om morele beslissingen te nemen, met name als daardoor mensenlevens kunnen worden gered. In het Nieuwe Testament staat: 'Er bestaat geen grotere liefde dan wanneer iemand zijn leven voor anderen geeft.' Daarmee is voor mij de persoon van Martin Bora en wat hij voor de lezer zou kunnen vertegenwoordigen, precies omschreven.''

Tot nu toe verschenen bij uitgeverij Wereldbibliotheek van Ben Pastor 'Lumen' (2009) en 'Luna Mendax' (2011). 'Kaputt Mundi' speelt zich af in Rome in 1944. Een medewerkster van de Duitse ambassade is na een val uit haar slaapkamerraam overleden. Was het moord of zelfmoord? Politiek of jaloezie? De roman geeft in het decor van Rome een beeld van de complexe politieke situatie die in dat oorlogsjaar in deze stad heerst.

Volgens Pastor is 'Kaputt Mundi' op de eerste plaats een detectiveverhaal. ,,Een misdaadroman is een misdaadroman – ik word niet moe dat te herhalen. Maar net als elke fictie kent de misdaadroman het voordeel, uit de geschiedenis te kunnen putten zonder er onlosmakelijk aan gebonden te zijn. Bovendien kan hij de herinneringen bewaren van degenen die tijdgenoten van deze gebeurtenissen waren, maar ook als informatiebron dienen voor het nageslacht, dat er misschien weinig of niets van weet.''