Plaat van de maand (13)

SCHRIJVER VOOR DE VIJAND

De Spanningsblog besteedt met recensies, interviews en nieuws voornamelijk aandacht aan de hedendaagse thriller en de auteurs daarvan: Peter de Zwaan, David Peace, William Lashner, Michael Connelly, noem maar op. De vroege Nederlandse misdaadroman is op deze site een ondergeschoven kindje. Maar verzamelaar Wim van Eyle biedt uitkomst. Uit zijn rijke collectie richt Van Eyle eens per maand de schijnwerper op het werk van een - soms vergeten - Nederlandse misdaadschrijver uit vroeger tijden. Vandaag de dertiende aflevering uit de serie Plaat van de maand. Over Jan Eekhout, schrijver van de verkeerde keuze.

(Door Wim van Eyle)

Jan Hendrik Eekhout wordt op 10 januari 1900 geboren in het Zeeuwse Sluis. De schrijver, dichter, prozaïst, vertaler en samensteller van bloemlezingen overlijdt op 6 maart 1978 in Amsterdam. Eekhout debuteert in 1922 in 'De Nieuwe Gids'. Met zijn vroege poëzie hoort de protestants-christelijke schrijver tot de kring van 'Opwaartsche Wegen', een literair tijdschrift. Hij werkt ook mee aan de zogeheten 'De Vrije Bladen', een letterkundig tijdschrift. In de
jaren dertig van de vorige eeuw levert hij veelbelovend werk af en hij krijgt goede recensies. Hij treedt toe tot de redactie van het Brabantse blad 'Het Venster' (1935-1936) en werkt mee aan 'Forum' en 'De litteraire Revue'.

In 1939 wordt hij lid van de NSB en vanaf mei 1940 komt hij in woord en geschrift duidelijk uit voor zijn nationaal-socialistische overtuiging. Meer en meer gaat hij in deze jaren 'volks' proza schrijven met een duidelijke link met het nationaal-socialisme. Hij richt zich vooral op de Vlaamse gebieden waarbij hij veel succes boekt met 'De waarachtige historie van Tijl Uilenspiegel in Vlaanderen' (1940) en zijn bestseller 'Leven en daden van Pastoor Poncke van Damme in Vlaanderen' (1941). Volgens een aantal critici was dit een regelrechte plagiaat van een Oosterse vertelling (de verhalen van Nasreddin Hodja), niettemin krijgt hij in 1941 de Meesterprijs die dat jaar is ingesteld door het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten. De prijs werd overigens slechts één keer uitgereikt.

Hans Mulder noemt Eekhout in 'Kunst en crisis en bezetting' een 'omhoog gevallen schrijver'. De spoeling was natuurlijk nogal dun in die jaren en een prijs was snel binnen gesleept.

Zijn pro-Duitse gezindheid toont Eekhout ook nog eens in zijn bloemlezing 'Hart van Holland, een keur uit onze historische zee-lyriek' (1942), waarin vele anti-Engelse gedichten zijn opgenomen en 'Groot-Duitsche dichtkunst' (door Eekhout vertaalde Duitse nationaal-socialistische poëzie). Zijn laatste publicatie in oorlogstijd (het gedicht 'Laat ons heidenen zijn') liegt er ook niet om en verschijnt in maart 1945 in het weekblad 'Storm' van de Nederlandse SS.

Vanaf medio 1945 is zijn rol uitgespeeld. Wegens collaboratie met de bezetter draait hij voor twee jaar de bak in (1946-1947). Ook mag hij tien jaar niets publiceren. In 1954 tracht hij zich te rehabiliteren met zijn autobiografische roman 'Vlucht naar de vijand'. Eekhout begint weer te schrijven en er verschijnen zelfs
zes niet onaardige en spannende detectives van zijn hand:

'Dr. Hull vergist zich' (1960, de Lanteern)
'Juffrouw Jones uit Brightstead' (1961, Callenbach)
'De duivelstoren' (1962, Callenbach)
'Rechter Steele' (1964, Callenbach)
'Wie doodde de dominee?' (1964, Callenbach)
'De dood draagt een bolhoed' (1968, Davidsfonds)





(Bronnen: Wim van Eyle, K. ter Laan, Bart Droog, G.J. van Bork)