Nicolet Steemers - Lichtval (2010)

Onder een hoek van dertig graden


(Door Theo Hakkert)

Na drie boeken al kun je stellen dat Nicolet Steemers een eigen toon heeft gevonden. In de karakterisering van de personages zit iets ondefinieerbaars dat ze herkenbaar maakt. Hun manier van spreken, hun denktrant.

Komen in haar romans dan dezelfde personages voor, herhaalt ze zichzelf? Absoluut niet, maar iets in hoe ze niet haaks, maar wel onder een hoek van dertig graden tegenover de wereld staan, in hoe ze 'klinken', maakt dat je als lezer weet: 'Ja, dit is van Nicolet Steemers.'

Lichtval is, om een in onbruik geraakte term te gebruiken, haar intertekstuele reactie op Badhuisweg, een autobiografische roman van Hans Croiset. Nicolet Steemers heeft daar een belangrijke bouwsteen voor haar derde boek gevonden – het zware stempel dat een vader op zijn zoon kan drukken – en daar heeft ze verder op doorgebouwd. De leefwereld is dezelfde gebleven als bij Croiset: een theaterfamilie.

De verhoudingen in de theaterfamilie Lorenz zijn zwaar verstoord. Twee jaar geleden is het lichaam van oudste dochter Ellis gevonden onder de vuurtoren van een Waddeneiland. Een ongelukkige val of werd ze geduwd? Haar zus Aline, de ik-figuur van het boek, heeft er alle mogelijke ideeën over. Hoe dan ook wil ze niet terug naar het eiland. Maar wanneer de familie haar vraagt omdat de as van Ellis uitgestrooid gaat worden, meent ze uiteindelijk niet weg te kunnen blijven.

De familie zit elkaar op de lip in de benauwdheid van een vakantiewoning op een sowieso al geïsoleerd eiland. De overtreffende trap van een hogedrukpan. Eenheid van tijd, plaats en ongemak. En dat met een theaterfamilie, lui die moeiteloos het ene masker door het andere vervangen en rol in, rol uit schieten. Erg, heel erg. 'De hel is de ander', schreef Sartre. Bij Nicolet Steemers is de hel familie. Motto van Lichtval, uit King Lear: 'The worst is not, So lang we can say, 'This is the worst'.'

Er zit wel meer King Lear in de roman. Op het basale niveau is het een verhaal van drie dochters die moeten zien om te gaan met de grollen en het DNA van een veeleisende vader. Maar ook aan de andere kant van het spectrum, de vragen naar loyaliteit, identiteit, vergeving en schuld en boete, schuwt de schrijfster de grote thema’s niet. Het culmineert in een prachtige finale, over de grens van leven en dood heen, zoals ook in King Lear gebeurt – het blijft theater tenslotte.

We zitten dan aan het eind van een spannend boek dat is opgebouwd uit 37 hoofdstukken en even zovele beeldende scènes. Lichtval speelt niet alleen in de theaterwereld, Lichtval is theater, de dialogen swingen grommend van de pagina’s. Zo te verfilmen. Liever niet als het soort subtiele acteursfilm voor de bioscoop waar we in Nederland geen traditie in hebben. Maar als Telefilm bijvoorbeeld.

Wie Lichtval heeft gelezen, verbaast zich er niet over dat de Duitse televisie de rechten van Zachte heelmeesters heeft gekocht. Het zal daar niet bij blijven. Terwijl Nicolet Steemers zelf zegt totaal niet in beelden te denken en zo op woorden gefocust te zijn dat foto’s in een krant bijvoorbeeld haar niet eens opvallen. En dan toch je boek Lichtval noemen.

Nicolet Steemers - Lichtval. Uitgeverij L.J. Veen, 270 pag.

(Bron: De Twentsche Courant Tubantia)