Plaat van de Maand (1)

'RÉN ALS DE WEERLICHT!'

De Spanningsblog besteedt met recensies, interviews en nieuws voornamelijk aandacht aan de hedendaagse thriller en de auteurs daarvan. De vroege Nederlandse misdaadroman is op deze site een ondergeschoven kindje. Daar moest maar eens verandering in komen, vond verzamelaar Wim van Eyle. En daar is de redactie van De Spanningsblog het roerend mee eens. Uit zijn rijke collectie richt Van Eyle eens per maand de schijnwerper op het omslag van een - wellicht al weer vergeten - spannend Nederlands boek uit vroeger tijden. Vandaag de eerste aflevering van wat hopelijk een lange serie mag worden. Het boek dat centraal staat is 'Het Mysterie van St. Eustache' van Havank.



Havank is het pseudoniem van Hendrikus Frederikus (Hans) van der Kallen (1904-1964). 'Het Mysterie van St. Eustache' uit 1935 is het eerste boek van Havank dat in druk verscheen en wel bij A.W. Bruna & Zoon's Uitgevers-maatschappij N.V. Utrecht.

Een bijzonderheid is dat het boek alleen in de stationskiosken verkocht werd (deze waren trouwens eigendom van Bruna). Voorlopig gaat het nog om een serie, 'No.1 der Silvère - serie', de rol van de Schaduw (de hoofdfiguur van Havank) is dan nog klein. Curieus is dat de slagzin op de cover van het eerste boek staat 'Rén als de Weerlicht! - de nieuwe Havank is uit', alsof er al eerder Havanks waren gepubliceerd. In 1946 blijft de covertekening bestaan. Van de tekst overleeft alleen de zin 'Stop! 'n Havank'. De gewijzigde covers zijn hieronder afgebeeld met van links naar rechts de omslagen uit omstreeks 1943, 1946 en 1951.













Op geen van de covers noch binnenin de boeken wordt de tekenaar genoemd. Het vermoeden bestaat dat het Tanner is (pseudoniem van Reindert Johannes Cornelis (Rein) van Looy, 1910-1994). Tanner zou veel voor Bruna werken en ook vele latere Havanks van een covertekening voorzien. Omdat Van Looy in het begin van de jaren dertig voor diverse stichtelijke opdrachtgevers werkte leek het hem verstandig onder een schuilnaam verder te gaan, zodat zijn 'wulpse dames' geen roet in het eten zouden gooien.

Havank was bij Bruna min of meer de opvolger van schrijver Ivans (pseudoniem van mr. dr. Jacob van Schevichaven, eigenaar-directeur van een levensverzekeringsmaatschappij in Amsterdam) die in 1935 overleed. Ivans publiceerde in 1917 zijn eerste detectiveroman, 'De man uit Frankrijk' en hetzelfde jaar zou ook nog 'Het spook van Vöröshegy' volgen. Ivans was een meer dan productief schrijver, van zijn hand verschenen zo'n veertig misdaadromans.

Na de dood van Ivans moest Bruna naarstig op zoek naar een nieuwe auteur van detectiveromans. Dat werd dus Van der Kallen, in Leeuwarden geboren en opgeleid tot priester. Hij zag in de literatuur een nog hogere roeping. Hij had al eens tevergeefs enkele manuscripten aangeboden, maar kreeg nu tot zijn vreugde bericht dat Bruna toch belangstelling had. Daarop reed Van der Kallen per fiets van Amsterdam naar Utrecht met de manuscripten van 'Het mysterie van St. Eustache' en 'Het spookslot aan de Loire' onder de snelbinder.

Havank domineerde in de jaren 1935-1950 de Nederlandse misdaadliteratuur. zijn boeken onderscheidden zich vooral door een geheel eigen taalgebruik: met dwaze opmerkingen en woordspelingen doorspekte dialogen. In 'Het mysterie van St. Eustache' was de hoofdfiguur nog inspecteur Bruno Silvère, met als hulpje de enigszins gezette rechercheur Charles C.M. Carlier. Hij kreeg als bijnaam de Schaduw, vanwege zijn kundigheid in het ongezien volgen. In het eerste boek doet Carlier op pagina 55 zijn intrede ('Een kort, enigszins gedrongen ventje van omstreeks veertig, met een uitgesproken renteniers-uiterlijk, trad enkele ogenblikken later het vertrek binnen.'). Gaandeweg nam de Schaduw de rol van Silvère over. Hij werd de figuur om wie de verhalen draaiden. Carliers uitspraak 'Merkwaardig, hoogst merkwaardig' werd een gevleugelde uitdrukking.

Van de dertig boeken van Havank werd 'Polka Mazurka' de absolute bestseller, gevolgd door 'Menuet te middernacht', dat na Havanks overlijden werd voltooid door Pieter Terpstra. In 2008 startte Tomas Ross met een serie eigentijdse Havanks.

(Bronnen: collectie van Wim van Eyle; Jan C. Roosendaal, Bert Vuijsje en Chris Rippen - Moorden met woorden; Cor Docter - Grossiers in moord en doodslag; Jos van Cann - De grote Crimezone thriller encyclopedie)