Liza Marklund & James Patterson (interview, 2010)

'Als je niet naar elkaar luistert, gebeurt er niets'

Gruwelijke én kunstzinnig uitgevoerde moorden in Europese hoofdsteden vormen de rode draad in de thriller Partnerruil. Een coproductie van de Amerikaan James Patterson, de bestverkopende thrillerauteur ter wereld, en de Zweedse Liza Marklund, de meest succesvolle misdaadschrijfster van Scandinavië. Doel was een balans te vinden tussen een 'gedistingeerd' Europees misdaadverhaal en een 'emotionele' Amerikaanse thriller. ,,Dit boek moest het beste uit ons halen.''

(Door Peter Kuijt)

STOCKHOLM - James Patterson en Liza Marklund ontvangen in het Grand Hotel in Stockholm. Een vijfsterrenpaleis aan het water van de Strömmen en met uitzicht op het koninklijk paleis. In hetzelfde pand werden op een dag in juni de Nederlandse Peter Visser en Nienke van Mourik omgebracht. Visser werd naakt liggend aangetroffen op een chesterfieldbank, Van Mourik zat naast hem met twee Mickey Mouse-oren op haar hoofd.

De Amerikaanse succesauteur en zijn Zweedse evenknie kunnen zich even niet voor de geest halen waar precies in het hotel zij de moord op de twee toeristen hebben doen plaatsvinden. Schouderophalend vernemen ze dat het in kamer 418 was. Tja, het is dan ook niet de enige slachtpartij in de thriller. Ook in Parijs, Rome, Athene, Salzburg, Kopenhagen en Berlijn worden jonge stellen over de kling gejaagd. In Amsterdam wordt bij twee pechvogels een oor afgesneden, zoals Vincent van Gogh dat ooit bij zichzelf deed. Alle slachtoffers worden zo gesitueerd dat ze beroemde kunstwerken imiteren, zoals 'De Schreeuw' van Edvard Munch of de 'Mona Lisa' van Leonardo da Vinci.

De daders scheppen er plezier in om ansichtkaarten naar de pers te sturen als ze weer een moord hebben gepleegd. Ook de Zweedse journaliste Dessie Larsson ontvangt van hen de hartelijke groeten. Zij stort zich samen met de Amerikaanse politieman Jacob Kanon, wiens dochter is vermoord, in het onderzoek naar 'The Postcard Killers', zoals ook de originele titel van deze voortrazende thriller luidt.

Het was Patterson die met de plot voor het verhaal én het voorstel voor de samenwerking op de proppen kwam. ,,Er zijn altijd dingen die je nog wilt doen, zoals het winnen van de Nobelprijs'', zegt de 62-jarige auteur. ,,Een andere wens was samen met een andere bestsellerauteur een boek te schrijven. Ik vroeg me af of en hoe dat zou werken. Tot nu toe werkte ik samen met schrijvers die zelf niet zo succesvol waren of nog nooit hadden gepubliceerd. Ook het idee van een coproductie met een Europese schrijver trok me aan. Mijn agent suggereerde vervolgens Liza wier boeken ik al kende.''

Patterson had toen al een synopsis van zo'n veertig pagina's van de nieuwe thriller gereed. Zijn gewenste partner in crime had juist op dat moment een jaar pauze ingelast. De 47-jarige schrijfster, die in Marbella een huis heeft, zou Spaans gaan studeren. Marklund: ,,Ik had in elf jaar elf boeken geschreven en ik wilde iets anders. Nieuwe dingen leren, op nieuwe gedachten komen. Maar toen belde mijn agent met de vraag of ik samen met James wilde schrijven. De grootste thrillerschrijver ter wereld! Ik heb er een halve seconde over nagedacht en zei toen: ja, absoluut.''

,,Veel mensen zullen zeggen dat het een belachelijk idee is om een Amerikaanse schrijver met een Zweedse collega te laten samenwerken'', vervolgt Patterson. ,,Uit twee verschillende werelden! Het ging toch ook niet met General Motors en Saab? Maar mijn gevoel zei me dat als we elkaar met wederzijds respect bejegenen, dan kunnen we van elkaar leren en zal het project waarschijnlijk slagen. Als je niet naar elkaar luistert, gebeurt er niets.''

Marklund was verbaasd dat zij en Patterson nergens ruzie over kregen, maar kan het achteraf wel verklaren. ,,We beschouwden het boek als het belangrijkste, het moest het beste uit ons halen. We dachten niet aan wat het voor onszelf zou opleveren. James kwam met zijn plan en ik voegde daar wat voorstellen aan toe en hij vond het prima ideeën. Ik stond er versteld van dat hij zo bescheiden was.''

Marklund bezocht Patterson in Florida om over het boek te praten en ideeën uit te wisselen. Daarna volgden vele telefoongesprekken en e-mails. Marklund: ,,Ik liet James' versie vertalen in het Zweeds en voegde er mijn teksten aan toe. Daarna werd die nieuwe versie weer vertaald in het Engels. En zo ging het steeds door. Zo'n zeven maanden verder hadden we een Engelse en een Zweedse versie, die, afgezien de taal, min of meer dezelfde waren.''

De verhaallijn die Patterson had bedacht, bleef overeind, maar werd gaandeweg 'aangekleed', aldus de schrijfster. Patterson: ,,De eerste zestig, zeventig pagina's waren het moeilijkste, daar waar we de karakters van Dessie, Jakob en de moordenaars moesten inkleuren.'' Volgens Patterson zit de aantrekkingskracht van het boek ook in de personen van de daders. ,,Het zijn bijzondere mensen die van het leven genieten en daarbij niet op een lijk meer of minder kijken.'' Hollywood zou er van smullen, aldus de schrijver, die een film à la 'Silence of the Lambs' al voor zich ziet.


Wie de twee spreekt, ontkomt ternauwernood aan het clichébeeld van de oude bok en het jonge loof. Patterson is de belezen man die beweert dat hij door James Joyce Dublin heeft leren kennen. En Marklund kan er niet over uit hoe grappig en intelligent haar collega wel niet is. Ze steekt nog eens de loftrompet over hem: ,,Zijn boeken sleuren je mee en zijn niet neer te leggen voor je ze uit hebt.''

Wat Marklund ook waardeert in zijn boeken zijn de allesbehalve 'mainstream' karakters. ,,Vrouwen, Afro-Amerikanen, homo's.'' Patterson zelf legt zelfs een verband met de Afro-Amerikaanse speurder Alex Cross uit zijn boeken en de verkiezing van Barack Obama tot president. ,,Veel mensen zijn verbaasd dat Obama het werd. Maar dan kennen ze de Amerikanen niet. En als ze Alex
Cross hadden gelezen, zouden ze helemaal niet verbaasd zijn.'' ,,Cross is de meest geliefde held in de VS'', verklaart Marklund, die gelooft dat mede dankzij deze fictieve held Obama in het Witte Huis is gekomen.

De twee erkennen dat er grote verschillen zijn tussen Amerikaanse en de Noord-Europese misdaadliteratuur. ,,Scandinavische thrillers zijn vaak duister van toon'', zegt Marklund. ,,Het is realistisch, zwaar, het regent altijd en de samenleving is vaak het belangrijkste personage. Het is ook doorgaans politiek gekleurd.'' Sommige Amerikaanse thrillers hebben er ook iets van weg, meent Patterson. ,,Míjn fictie is het niet. Wat ik schrijf is meer emotioneel waarachtig dan realistisch.''
Amerikaanse thrillers zijn doorgaans 'groter' dan het leven zelf, beaamt Patterson. ,,Er zit ook veel humor in'', meent Marklund. ,,Klopt'', zegt Patterson, ,,er valt ook meer te lachen om de dialogen in 'Partnerruil' dan in Scandinavische misdaadromans.''

'Partnerruil' telt tientallen korte Dan Brown-achtige hoofdstukken, zonder af te remmen gaat het verhaal voort. Karakteristiek voor een Amerikaanse thriller. Maar volgens Patterson en Marklund heeft de thriller ook een zekere mate van Europese gevoeligheid. Dat zit 'm vooral in de karakters, analyseert de Amerikaanse auteur. ,,De personages zijn veel 'donkerder'. Dessie is bijvoorbeeld een complex figuur, ze worstelt met haar seksualiteit en met de vraag wat zij nou eigenlijk wil in het leven. Ze is ook intelligenter dan de mensen voor wie ze werkt. De daders zijn ook een geval apart. Je moet een beetje denken aan figuren als Andrew Cunanan, de seriemoordenaar die modeontwerper Versace doodde.'' Volgens Marklund bevat 'Partnerruil' ook meer beschrijvingen dan gewoon is voor een Amerikaanse thriller.

Het boek staat niet bol van de 'Scandinavische' maatschappijkritiek. Er is een korte verwijzing naar een kapitein in het Zweedse leger, die in de jaren dertig arbeiders die tegen een loonsverlaging demonstreerden, liet doodschieten. En er is, opmerkelijk genoeg, ook een sneer naar de boekenbranche. Zo zegt een misdaadauteur tegen Dessie dat ze er geen idee van heeft hoeveel idioten er in de uitgeverswereld rondlopen. Het is geen zin die er 'per ongeluk' in terecht is gekomen, maar beide auteurs maken omtrekkende bewegingen als er om een nadere verklaring wordt gevraagd. Marklund: ,,Er lopen overal idioten rond, toch?'' Patterson: ,,Je ziet ze vooral veel in Hollywood. Mensen die een IQ van 150 hebben, maar een EQ van 60. Die kom je in de uitgeverswereld ook wel eens tegen. Sommigen hebben geen flauw benul wat voor mensen onze boeken lezen, maar ze dénken dat ze het weten. Uitgevers dachten jarenlang dat het vooral mannen waren die boeken lazen, maar het zijn juist vrouwen.''

Er lopen in de branche figuren rond die ook de schrijvers niet weten te doorgronden, stelt Marklund. Maar daarbij doelt ze vast niet op haar eigen literaire agente, die de aanwezigheid van een vertegenwoordigster van de Nederlandse uitgeverij bij het interview eist. Volgens de agente zou de Zweedse schrijfster én dagbladcolumniste zich namelijk een beetje verloren voelen tegenover een journalist. Patterson concludeert: ,,Er zijn uitgevers die het slechtste uit de auteur naar boven halen in plaats van het beste.''

James Patterson & Liza Marklund - Partnerruil. Vertaling: Daniëlle Stensen.
Uitgeverij Cargo, 328 pag., 18,90 euro. (foto's auteurs: Peter Jönsson)


Liza Marklund (1962) is de auteur van een reeks zeer succesvolle thrillers met journaliste Annika Bengtzon in de hoofdrol. Daarnaast is ze columniste van Expressen en ambassadeur voor Unicef. Marklund is de bestverkopende Scandinavische thrillerschrijfster van dit moment. Haar werk is in meer dan dertig talen vertaald en er werden al meer dan negen miljoen exemplaren van haar boeken verkocht. Daarnaast schreef Marklund twee waargebeurde thrillers over (en met) Mia Eriksson, een Zweedse vrouw die verliefd wordt op een Libanese vluchteling.




James Patterson (1947) was werkzaam in de reclamewereld, voordat hij in 1976debuteerde als thrillerschrijver met 'The Thomas Berryman Mystery'. Sindsdien schreef Patterson bijna vijftig boeken die allemaal bestsellers werden. Elke minuut van de dag worden er meer dan tweeduizend pagina's van een boek van James Patterson omgeslagen. In Amerika bereikten zijn laatste 19 boeken de hoogste positie op de New York Times-bestsellerlijst. Wereldwijd verkocht hij meer dan 150 miljoen thrillers. Zijn boeken verschijnen in bijna veertig talen.