Will Lavender (interview, 2008)

Manipulatie tot de laatste bladzijde

Manipulatie, geheimen, verborgen levens: in zijn debuut Het Verborgen Raadsel is niemand degene die hij of zij lijkt te zijn. Auteur Will Lavender wist het tijdens het schrijven zelf soms ook niet meer. 'Uiteindelijk bepaalde het boek, en niet ikzelf, de ontknoping.'

(Door Monique Brandt)

Zijn debuut Het Verborgen Raadsel was meteen een overrompelend succes. De Amerikaanse auteur Will Lavender had geen betere start kunnen maken met zijn schrijversloopbaan: een nummer 1-notering op de New York Times bestsellerlijst, lovende recensies en belangstelling uit Hollywood voor een verfilming van het boek. Maar een half jaar verder merkt Lavender, voorheen universitair docent Literatuur en Creatief schrijven en nu fulltime schrijver, hoe lastig het kan zijn als de wereld grote verwachtingen van je heeft. 'Mijn opvolger komt niet echt van de grond', verzucht hij, even over in Europa voor een korte promotietrip. 'Ik heb allerlei verhalen in mijn hoofd, maar niet hét plot dat de kern van hét boek wordt. Zo langzamerhand maakt dat me aardig zenuwachtig', bekent de Amerikaan, afkomstig uit het zuiden van de Verenigde Staten.

En dat terwijl zijn eerste werk in een paar maanden geschreven was. Om preciezer te zijn: in de nachtelijke uren, op tijdstippen dat zijn tweejarige zoontje klaarwakker en kraaiend om nog een leuk spelletje, naast hem zat. 'Als een idee eenmaal in je hoofd zit, moet je er op voortborduren alsof het een gewone kantoorbaan is, hield ik mezelf maar voor. En dat is gelukt. Uiteindelijk.'

Het spannende en intrigerende boek speelt zich af in de universitaire wereld, gefascineerd als de auteur is door de hiërarchie en machtsspelletjes die hij als docent in Kentucky zelf ondervond. 'Ik stond helemaal onderaan de ladder, dus had er niet zoveel last van, maar de meer ervaren docenten wél. Ik was dol op hun verhalen', aldus Lavender. 'Maar nog inspirerender was de verhouding tussen docent en studenten. Ik merkte dat ze in principe alles aannamen wat ik ze vertelde. Ik begon erover te fantaseren hoe ver een docent zou kunnen gaan in het manipuleren van studenten, die zich niet, nooit, afvragen of iets wat hun docent vertelt eigenlijk wel wáár is. En dus bedacht ik professor Williams, die alle ethiek overboord gooit en zijn studenten voor de leeuwen gooit.'

ONORTHODOX

Het verhaal draait om een groep ouderejaars studenten filosofie, die zich heeft ingeschreven voor een college Logica en redenering. De onorthodoxe wijze van lesgeven van professor Williams brengt nogal wat teweeg. De man wil dat zijn studenten aan de hand van tips en hun eigen logica een fictieve misdaad oplossen. Als dit niet lukt binnen de zes weken die de cursus duurt, zal het vermiste meisje waar de zaak om draait, worden vermoord. Drie studenten vinden uit dat de zaak helemaal niet zo fictief is en dat ze aan alle kanten worden gemanipuleerd. Al heel snel gaan feiten en fictie zo door elkaar lopen, dat het drietal ook zelf in gevaar komt.

Lavender baseerde zijn boek deels op de beruchte experimenten die sociaal psycholoog Stanley Milgram in de jaren zestig uitvoerde aan de universiteit van Yale. Hij liet een aantal proefpersonen vragen stellen aan een zogenaamde tweede proefpersoon (in werkelijkheid echter een acteur), in een andere ruimte. Bij een verkeerd antwoord moest een stroomschok van oplopende sterkte worden toegediend, zogenaamd om onderzoek te doen naar leren onder druk. Het onderzoek ging in werkelijkheid over de vraag of de autoriteit van een onderzoeker iemand er toe kon zetten om zijn morele grenzen te overschrijden. De conclusie: een ruime meerderheid van de proefpersonen was bereid de stroomstoten op te schroeven tot een dodelijk niveau.

De studenten in zijn boek blijken eveneens ver over hun eigen grenzen te gaan in het blind volgen van de autoriteit van hun leraar. 'Het is een leraar zoals ik die ook heb gehad vroeger, iemand met zoveel charisma dat je bereid bent alles voor hem te doen, al trek je zijn motieven in twijfel. Studente Mary heeft dat zo sterk dat ze haar leven in gevaar brengt om bij hem in een goed blaadje te komen, zelfs terwijl ze zich afvraagt of hij wel is wie hij zegt dat hij is. Ik las eens over een zaak die jaren geleden speelde. Een vreemde man die zich uitgaf voor politieman, belde naar een restaurant, en begon de serveerster allerlei informatie over zichzelf te ontfutselen. Vervolgens moest ze de telefoon aan een collega geven, die haar uiteindelijk mishandelde en verkrachtte, op zijn telefonische aanwijzingen. Het zijn dingen waarover je leest en denkt, wie laat het nu zover komen? Maar het gebéúrt, en je kunt nooit zeggen dat je jezelf niet zo zou laten manipuleren, dat weet je van tevoren niet.'

Lavender schreef het boek terwijl hij nog les gaf in zijn woonplaats Louisville. Hij had het plot in grote lijnen in zijn hoofd, maar uiteindelijk ontspon het verhaal alsof het zichzelf schreef, zegt hij. En dat verhaal is behoorlijk ingewikkeld. 'Wie raadt wie het heeft gedaan, wint goud', schreef een recensent. 'De ontknoping werd bepaald door het boek, niet door mezelf, zo voelt het. Bij de opvolger zal dat verhaal helaas niet opgaan, vrees ik.'

Will Lavender - Het Verborgen Raadsel. Uitgeverij Bruna, 256 pag., 19,95 euro.