Ton Theunis - De kluizenaar (2008)

Spannend nawoord

(Door Peter Kuijt)

Thrillerauteur Ton Theunis vond twee jaar geleden een opmerkelijk verzoek in zijn mailbox. Een groep 'verontruste' leden van het Europees Parlement, onder wie SP-senator Erik Meijer, vroeg Theunis een thriller te schrijven over de aantasting van de privacy van de burger door de overheid. De parlementariërs wilden een spannende roman in de hoop mensen te bereiken die zich vooralsnog geen zorgen maken over wat de overheid allemaal van hen weet en te weten kan komen.

Sinds kort ligt De kluizenaar in de winkel, zo'n half jaar na de verschijning van CEL, de prijswinnende thriller van Charles den Tex over identiteitsroof en privacyschending.
Evenals in CEL draait het in De kluizenaar om een eenling, die Het Systeem tegen zich in het harnas jaagt. In Theunis' thriller betreft het een op een zijspoor gezette scheikundeleraar op leeftijd, die een hekel heeft aan de gemeenschap in het algemeen en de allochtone jongeren, die hem het leven op school zo zuur maakten, in het bijzonder.

De kluizenaar opent met een bomaanslag op een overvolle markt. Een tiental doden en een veelvoud aan gewonden is het gevolg. De politie zet meteen vol in op de opsporing van de dader(s). Met hulp van een AIVD-man zonder scrupules wordt alles uit de kast getrokken, het doel heiligt alle - technische - middelen. Het internetverkeer wordt in de gaten gehouden, mails en telefoons worden getapt. De techniek die onfeilbaar wordt geacht, leidt op een gegeven moment naar de scheikundeleraar. Maar heeft hij ook daadwerkelijk de aanslag gepleegd? Hoofdinspecteur Gerard Albers begint te twijfelen als Het Systeem dat niet kan falen zich ook tegen hem keert.

Ton Theunis heeft zich met verve van zijn taak gekweten. Hij heeft van De kluizenaar geen sciencefictionroman gemaakt, maar een thriller waarin technieken voorkomen waarvan de overheidsdiensten nu naar hartenlust gebruik maken. Dat de AIVD bijvoorbeeld politiemensen grondig door de molen haalt, gebeurt in het echt ook. Laatst is er nog een korpschef op buitengewoon verlof gestuurd, omdat hij niet door de AIVD-screening kwam.

Maar De kluizenaar haalt niet het niveau van Den Tex' CEL, dat een met spanning en humor doorspekte dollemansrit door het digitale en het echte leven bleek te zijn. Theunis' boek weet met moeite de aandacht vast te houden als het even geen tijd is voor stevige actie. Er wordt veel verhoord, veel overlegd, veel vergaderd en veel naar beeldschermen gekoekeloerd en dan zakt het in. Vaart krijgt De kluizenaar pas in explosieve scènes - tijdens het toeslaan van een arrestatieteam, bijvoorbeeld, of het vervoer van een gevangene. Dan is Theunis met zijn droge, nuchtere beschrijving van de gebeurtenissen op zijn best.

Het nawoord is op de keper beschouwd het interessantste deel van het boek. Theunis signaleert daarin wat er nu al technisch mogelijk is. Hij schetst dat Nederland aan de wieg stond van het Ausweis, een uitvinding van ambtenaar Jacob Lenz. Hij wijst erop dat je binnenkort bij Albert Heijn met je vingerafdruk kunt afrekenen. Leuk die techniek, maar minder leuk als de grootgrutter straks zijn database met miljoenen vingerafdrukken moet afstaan aan de overheid. Internetproviders houden uw bezoek in cyberspace bij en moeten dat op elk gewenst moment aan de politie geven. En als je leest dat het invoeren van de zoektermen Allah, semtex, Binnenhof en AIVD al voldoende is om jouw digitale brievenbus te lichten, slaat de schrik je pas echt om het hart. Mmm, is dat elektronisch patiëntendossier wel zo'n veilig idee?

Ton Theunis - De kluizenaar. Uitgeverij Mouria, 352 pag.