Janwillem van de Wetering (1931-2008)

GEESTELIJK VADER VAN GRIJPSTRA EN DE GIER

Schrijver Janwillem van de Wetering is vrijdag op 77-jarige leeftijd overleden. Dat heeft uitgeverij Asoka maandag bevestigd. Van de Wetering is vooral bekend van zijn misdaadromans over het Amsterdamse politieduo Grijpstra en De Gier.

Van de Wetering overleed aan kanker na een verblijf van twee dagen in een ziekenhuis in Blue Hill, vlakbij zijn woonplaats Surry in het Amerikaanse Maine. Zijn overlijden heeft uitgeverij Asoka verrast. ,,Wij hadden nog regelmatig contact met hem, maar bij ons was niet bekend dat hij gezondheidsproblemen had'', aldus een woordvoerder. Bij Asoka verscheen vorig jaar Van de Weterings boek 'Zuivere leegte' over zenboeddhisme.

In 1980 schreef Van de Wetering het Boekenweekgeschenk 'De verdachte Verheugt'. Twee van zijn Grijpstra en De Gier-boeken werden verfilmd: 'Het lijk in de Haarlemmer Houttuinen' in 1979 met Rijk de Gooijer en Rutger Hauer en 'De ratelrat' met De Gooijer en Peter Faber in 1987. Later werden zijn boeken als serie uitgezonden bij RTL4.

Janwillem Lincoln van de Wetering werd in 1931 in Rotterdam geboren. Tussen 1950 en 1965 woonde hij onder meer in Zuid-Afrika (waar hij lid werd van een motorbende), Engeland (waar hij lector werd aan het London College) en Japan (waar hij zen studeerde in het Daitoku-ji-klooster in Kyoto). Volgens zijn boek 'De lege spiegel' luidde hij in het klooster per ongeluk een ceremoniële klok die alleen bij hoge feestdagen mocht worden geluid. Na een gesprek met de hoofdmonnik werd hij aangenomen voor een training. Hij woonde en leefde onder de barre omstandigheden die de Zentraining eigen zijn. Vooral de meditatiesessies vielen hem zwaar, en in het klooster wist men ook niet altijd wat men met deze vreemde buitenlander moest. Van de Wetering liep onder meer dronken door een wand van latjes en rijstpapier, maar de abt van het klooster bleef even vriendelijk. Na ongeveer een jaar in het klooster, mocht hij intrekken bij een Amerikaanse gevorderde leerling van dezelfde meester.

Gedurende zijn verblijf in Japan raakte Van de Wetering bekend met de detectives van de Nederlandse sinoloog en diplomaat dr. Robert van Gulik. Later in zijn leven schreef Van de Wetering een biografie over deze sinoloog en zette hij zich in voor de herpublicatie en vertaling van meerdere van diens boeken. Van de Wetering wilde Van Gulik nooit ontmoeten, naar eigen zeggen omdat hij hem mateloos aanbad.

Na zijn 'Zen-avonturen' in Japan woonde Van de Wetering vier jaar in Zuid-Amerika. In de Colombiaanse hoofdstad Bogota werkte hij als manager bij een chemicaliënbedrijf. Hier leerde hij de zeventienjarige Juanita kennen, met wie hij in het huwelijk trad. In 1964 verhuizen zij, inmiddels met dochter, naar Peru en een jaar later naar Australië, waar hij respectievelijk in visnetten en onroerend goed handelde.

Van 1966 tot 1975 leidde hij een klein textielbedrijf in de binnenstad van Amsterdam. Tevens werd hij daar, ter vervanging van de militaire dienstplicht, lid van de Vrijwillige Gemeentepolitie, waar hij zeven jaar lang diende als agent en hoofdagent gedurende avonden en weekeinden. Hij haalde de brigadier- en inspecteurexamens, maar verkoos als agent het leven aan de zelfkant van dichtbij mee te maken. Hier deed hij zijn ideeën op voor zijn latere Grijpstra en de Gier-serie.

Sinds 1975 woonde hij samen met zijn vrouw Juanita aan de kust van Maine. Van de Wetering schreef ook kinderboeken.

DWARSFLUIT

In 'Het lijk in de Haarlemmer Houttuinen' uit 1975 introduceert Van de Wetering het politieduo Grijpstra en De Gier. Hij koos voor een geheel eigen aanpak. Zijn politiemannen waren zachtmoedig en losten misdaden op terwijl ze over alledaagse beslommeringen keuvelden. De lezer moest wel wennen aan een inspecteur en een rechercheur die zich vermaakten met het bespelen van de dwarsfluit (De Gier) begeleid door drums (Grijpstra), maar deze licht absurdistische trekjes waren tekenend voor de sfeer die de auteur opriep.

Janwillem van de Wetering werd onlangs door de Daily Telegraph genoemd als een van de vijftig beste misdaadauteurs van de wereld. Van zijn boeken verkocht hij meer dan twee miljoen exemplaren in vijftien landen. ,,Ik kreeg het er hoog van in mijn bol'', zei hij ooit in het tijdschrift Knack over zijn succes. ,,Gelukkig was ik hier in Maine actief met zen bezig, dus kon ik niet al te zeer over mezelf opscheppen. Maar ik vond mezelf een hele gozer.''

,,Dat is het probleem met succes. Als je succes hebt, denk je altijd: Natuurlijk ik verdien het. En als alles slecht loopt, denk je: Het is mijn schuld niet. De hele wereld is tegen me. Applaus krijgen is moeilijk. Iedereen is gewend om te mislukken. Dit is de planeet van de mislukking. De demonen wrijven in hun handjes als je succes hebt. Dan is er werk voor hen aan de winkel.''

In het boek 'Twentieth Century Crime and Mystery Writers' schreef George N. Dove dat de boeken van Van de Wetering in drie lagen zijn te lezen. De eerste laag is het politieverhaal met misdaad en oplossing, verhoren, achtervolgingen en ondervragingen; het niveau van Grijpstra.

Daarnaast is er de laag van 'de werkelijkheid achter de werkelijkheid', de wereld van dromen en symbolen van De Gier, die gelooft in surrealisme. Tot slot is er de wereld van 'de wijsheid achter de wijsheid' van de oudere commissaris die zich dicht bij 'het verschrikkelijke geheim van het leven' voelt.

Dove: ,,Het meeste hiervan blijft voor de gemiddelde thrillerlezer onopgemerkt, behalve dat de verhalen wellicht wat vreemd zijn, de politie misschien iets te vriendelijk en de actie wat te relaxed is. Voor de lezer die ervoor openstaat heeft Van de Wetering echter aangetoond dat het politieverhaal een instrument met opmerkelijke flexibiliteit kan zijn.''

(Bron: Moorden met woorden, Moordgids)