Gauke Andriesse - Stilzwijgen (2008)

Op zoek naar Nadine

(Door Sonja de Jong)

Literaire thriller staat er op het omslag van Stilzwijgen, het nieuwe boek van Gauke Andriesse (1959). Een term die tegenwoordig te pas en te onpas gebruikt wordt. In dit geval te onpas. Want literair is dit boek niet echt en een thriller is het zelfs nog minder. Behalve een paar hele foute vrouwenhandelaren komen er verder feitelijk geen misdadigers in voor. Dat het desondanks toch boeit, komt omdat de auteur weet hoe hij een verhaal moet opbouwen. En je steekt er, zoals altijd bij Andriesse, nog wat van op ook.

De voormalige ontwikkelingseconoom Andriesse schrijft thrillers met een maatschappijkritisch tintje. In zijn eerste boek, De dode opdrachtgever, richtte hij zich op de uitbuiting door het Westen van Congo. In zijn tweede boek, De verdwenen schilderijen, stond schilderijenroof in de Tweede Wereldoorlog centraal. Beide keren voor Andriesse een kapstok om veel informatie over zijn onderwerp te verwerken in een spannend verhaal.

In Stilzwijgen blijft dat spannende verhaal een beetje achterwege. Dit keer richt hij zijn pijlen op twee los van elkaar staande onderwerpen: vrouwenhandel annex prostitutie en een geheimzinnige zwerver die de zoon blijkt te zijn van een man, die in de oorlog kunstenaars financieel heeft geholpen. De beide verhaallijnen lopen door elkaar heen, maar raken elkaar nergens.

De enige verbinding is de hoofdpersoon, zoals altijd de Amsterdamse privédetective Jager Havix. Hij krijgt van kennissen het verzoek om de Slowaakse Nadine op te sporen. Zij is door nietsontziende mensenhandelaren naar Nederland gelokt in de veronderstelling daar een leuke, goedbetaalde baan te krijgen. De realiteit is echter dat zij in de prostitutie te werk is gesteld. Havix slaagt erin haar terug te vinden op de Wallen, maar het meisje is dusdanig gehersenspoeld door haar uitbuiters dat zij naar hen terugvlucht, haar trieste dood tegemoet. In een overvloed aan feiten stelt Andriesse de misstanden in de prostitutie aan de kaak, die sinds de legalisering ervan in 2000 alleen maar groter geworden zijn. De politie staat machteloos, juist door die legalisering, stelt hij. Wat Nadine overkomt, is het lot van tientallen meisjes. Andriesse beschrijft hun situatie in een bijna documentaire stijl.

De tweede verhaallijn lijkt er een beetje met de haren bijgesleept te zijn, alsof de auteur niet voldoende stof had om een heel boek vol te krijgen en er dus maar een tweede zaak bij verzon. Hiervoor nam hij een fragment uit de biografie van striptekenaar Marten Toonder als uitgangspunt. Deze spreekt hierin zijn dankbaarheid uit over een zekere Eterman die in de oorlog als schilderijenvervalser fortuin maakte en met dat geld kunstenaars, onder wie Toonder zelf, hielp. Van deze Eterman, die eigenlijk Diekmann heette, is weinig meer bekend dan zijn geboorte- en sterfdatum. Andriesse creëert in zijn boek een zoon voor hem die als zwerver een natuurlijke dood sterft en een raadselachtige tas met papieren en een schilderijtje nalaat. Aan de hand van het verzonnen verhaal van deze zoon probeert Andriesse te duiden wie en wat de historische Diekmann nu mogelijk werkelijk was. Voor spanning en sensatie moet je niet bij Andriesse zijn. Voor een gedegen opgebouwd verhaal, dat kalm verteld wordt, wel.

Gauke Andriesse - Stilzwijgen. Uitgeverij Atlas, 288 pag. (Genomineerd voor de Gouden Strop 2009)

Bron: Noordhollands Dagblad