Het onmogelijke vragen (achtergrond, 2008)

AUTEURS WILLEN VAN DWINGELANDIJ UITGEVERS AF

In een tijd waarin het lezen voor het plezier afneemt, rekenen uitgevers in toenemende mate op hun bestsellerauteurs om minstens een keer per jaar een boek te voltooien. Precies op schema en liefst nog wat eerder.

Veel bestsellerauteurs, zoals John Grisham en Mary Higgins Clark, leveren sinds mensenheugenis ieder jaar een boek af. Nu beginnen schrijvers te brommen over de druk die op hun schouders rust. Sommigen weigeren zelfs zich te schikken naar de luimen van de uitgevers.

Niet dat uitgevers hun auteurs expliciet opjagen. Maar kostbare marketingoperaties worden steeds vaker gekoppeld aan de verwachting dat de meest lucratieve schrijvers hun boek elk jaar op ongeveer hetzelfde moment af hebben. In de uitermate concurrerende boekenbranche heerst de overtuiging dat lezers zich tot een andere schrijver wenden als hun favoriete auteur er niet in slaagt om op het gebruikelijke tijdstip met een boek te komen. En dat kost de uitgevers veel geld.

Veel schrijvers die tot de subtop gerekend worden, moeten ook meedoen in de race. In sommige gevallen maken uitgevers van de regel één-boek-per-jaar een harde voorwaarde in de contractbesprekingen met een nieuwe auteur.

,,Het hoeft geen probleem te zijn als je geen leven hebt'', verklaart Patricia Cornwell, de schrijfster van de succesvolle Kay Scarpetta-thrillers, tegenover de Boston Globe. ,,Het manuscript voor de nieuwe Scarpetta-thriller die op 7 oktober uitkomt, moet ik over een paar weken al inleveren. De uitgever steekt veel geld in reclamemateriaal. Als ik niet op tijd ben, worden ze gek. Als ik mijn deadline niet haal, mis ik een heel jaar. Soms is er sprake van een overweldigend paniekgevoel. Het lijkt wel op een popconcert met mij als artiest die niet komt opdagen.''

Brad Meltzer

Er zijn signalen van thrillerschrijvers die zich verzetten om aan de lopende band boeken af te leveren, ook al kost hen dat geld en lezers. ,,Er is een tendens om schrijvers als een fabriek te beschouwen'', zegt schrijver Brad Meltzer, aan wie ook was gevraagd om jaarlijks een boek te maken, maar weigerde. ,,Elke keer als ik op een bijeenkomst collega's spreek, dan is dat waar ze over klagen. De trend is: 'hoeveel boeken kun je eruit persen?'. Vroeger bouwde je aan je reputatie door een plekje op de bestsellerlijst te bemachtigen. Nu is het parool dat je aan de top moet blijven. Het is het mij allemaal niet waard.''

Niemand wordt natuurlijk gedwongen om een één-boek-per-jaar-deal te sluiten, maar in het thrillergenre, dat de bestsellerlijsten domineert en waar de grootste winsten worden geboekt, zoeken uitgevers wanhopig naar schrijvers die zo voorspelbaar zijn als de seizoenen. ,,Er is een gigantische druk op schrijvers om zeker elk jaar met een boek te komen'', zegt Meg Ruley, een literair agent uit New York. ,,De snelle uitgeefcyclus is een realiteit van de markt. Het is cruciaal in de commerciële fictie, zo ver zijn we nu gekomen.''

Het maakt allemaal deel uit van een steeds harder wordende strijd om de gunst van de boekkoper in dit tijdperk van elektronische entertainment. Uitgevers benadrukken dat zij niet het onmogelijke vragen van schrijvers. ,,Er is niet één bepaalde regel die voor allen geldt'', stelt Lisa Gallagher, vicepresident van uitgeverij William Morrow. ,,We willen het beste boek dat een schrijver kan schrijven. Je schiet er niets mee op als je hen een schema opdringt, waar ze onder zullen lijden.'' Gallagher erkent wel dat 'elk boek een deadline heeft'.

Het thrillergenre met zijn vele verschijningsvormen kan het geheugen van de consument wel eens op hol brengen. ,,Als je niet elk jaar een boek schrijft is dat niet zo rampzalig, maar het houdt je wel in de aandacht'', zegt schrijver David Baldacci, die het moordende ritme niet zo erg vindt.

Michael Palmer, schrijver van medische thrillers, voltooide elke twee à drie jaar een boek. De recensies waren doorgaans lovend, maar de verkopen begonnen in te zakken. ,,Ik schreef kennelijk niet regelmatig genoeg'', aldus Palmer. Vervolgens bracht zijn agent hem in contact met Matthew Shear van uitgeverij St. Martin's Press. ,,Ik zei tegen Palmer dat ik een grote fan van hem was, maar dat ik in deze concurrerende markt elk jaar een boek van hem nodig had. 'Als je dat lukt, dan help ik jouw verkopen omhoog''', zei Shear. Palmer ging akkoord en sloot een contract voor drie thrillers. Evenals Cornwell levert hij een verbeten strijd tegen de deadlines. Maar hij erkent: ,,Ik krijg veel meer mails en aandacht.''

Dennis Lehane

Sommige schrijvers stellen dat hun werk lijdt onder de tijdsdruk. Dennis Lehane deed ook mee aan de één-boek-per-jaar-race. Hij had een tweede thriller af op het moment dat zijn debuut 'A Drink Before The War' uitkwam in 1994. Snel daarna kwam een derde, maar het schrijven van zijn vierde nam tweeënhalf jaar in beslag. ,,Toen vroeg de uitgever mij in een jaar een boek te schrijven. Dat deed ik ('Prayers for Rain' in 1999), maar in de week dat het boek verscheen, realiseerde ik me wat ik had moeten doen om er een goed boek van te maken. Dat maakte me razend. Ik beloofde mezelf dat ik nooit meer als een hamster in een wieltje tekeer zou gaan. Die instelling leidde tot mijn boek 'Mystic river'.'' Het schrijven nam twee jaar in beslag. Het boek, gepubliceerd in 2001, werd zijn grootste succes. De verfilming ervan sleepte twee Oscars in de wacht.
Niet iedereen loopt te hoop tegen straf schrijfschema. Schrijfster Allison Brennan produceerde acht romantische thrillers in de afgelopen tweeënhalf jaar. Ze schrijft terwijl haar vijf kinderen op school zitten of in bed liggen. ,,Ik zou me vervelen als ik maar één boek per jaar zou schrijven.''

Robert B. Parker, auteur van de Spenser-detectives, publiceert vier boeken per jaar in verschillende reeksen. ,,Als ik alle tijd van de wereld zou hebben, zou ik niet nóg beter gaan schrijven'', aldus Parker. ,,Elmore Leonard zei ooit: 'Als je er langer dan zes maanden over doet om een boek te schrijven, dan heb je niet gewerkt'.''

(Bron: The Boston Globe, David Mehegan))