Soldaat van Oranje vocht leven lang tegen hokjesgeest
Op Hawaii is de Nederlandse schrijver Erik Hazelhoff Roelfzema overleden. Hazelhoff Roelfzema, bekend van het verfilmde boek Soldaat van Oranje, is volgens zijn familie woensdag 26 september in zijn slaap overleden. Hij is negentig jaar geworden.
Hazelhoff Roelfzema werd geboren op 3 april 1917 in Surabaya. Hij is een van de meest besproken en beschreven oorlogshelden: hij was Engelandvaarder, geheim agent, piloot van een bommenwerper met als doelwit Duitsland, adjudant van koningin Wilhelmina en drager van de Militaire Willemsorde.
Hij studeerde rechten aan de Rijksuniversiteit Leiden toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Hij werd in 1939 oorlogscorrespondent. In april 1941 zat hij een week gevangen in het 'Oranjehotel' te Scheveningen. De student dook onder, deed zijn doctoraalexamen en vertrok als Engelandvaarder naar het Verenigd Koninkrijk. Hazelhoff Roelfzema voerde landingen uit op de Nederlandse kust om zendapparatuur voor het verzet af te leveren en personen op te halen die vanuit bezet Nederland in het Verenigd Koninkrijk gewenst waren.
Hoewel hij met zijn door Paul Verhoeven met veel succes verfilmde boek Soldaat van Oranje aan zijn eigen roem bijdroeg en interviews nooit moe werd, liet hij alle belangstelling tamelijk onaangedaan over zich heenkomen. Ondanks zijn vele optredens in de media heeft hij volgens eigen zeggen nooit op zijn verleden willen teren.
Na de oorlog keert Hazelhoff Roelfzema naar Nederland terug, maar niet om er permanent te blijven. Een verzoek van koningin Wilhelmina om haar adjudant te blijven, legt hij terzijde. 'Ik had geen zin om eeuwig tweede viool te blijven spelen. Ik wilde mijn eigen baas worden', zei hij in een interview in 2000 met de GPD-dagbladen. De Vernieuwing - mensen uit alle sociale klassen vormden een front tegen de nazi's - waarover hij in de oorlog aan Wilhelmina rapporteerde, verwordt na de bevrijding tot een starre Verzuiling. Tot grote teleurstelling van Hazelhoff Roelfzema.
Hij kon niet tegen de hokjesgeest. 'Bij de RAF was ik terechtgekomen tussen allerlei nationaliteiten. We hadden maar één doel: de Duitsers op hun bek slaan. Het was wij tegen de nazi's in plaats van ieder voor zijn eigen land. Ik ben die oorlog uitgekomen als wereldburger.'
Hij vertrekt al gauw naar Amerika en start daar als 'ongeschoold handarbeider' in een herenmodezaak in Hollywood. Later klimt hij op tot directeur van de televisiemaatschappij NBC en leidt hij in de hitte van de Koude Oorlog het met CIA-miljoenen gesubsidieerde Radio Free Europe in München. Tussendoor zet Hazelhoff Roelfzema zich in voor de zaak van de Repoeblik Maluku Selatan, de onafhankelijke Molukse staat. Na een hachelijke vliegreis in 'een waterkistje' vanaf de Filipijnen, weet hij het eiland Ceram te bereiken om er voor de Verenigde Naties bewijzen te verzamelen van de Indonesische agressie tegen de Ambonezen.
Hazelhoff Roelfzema is het geloof in een zelfstandige status voor de Molukken nooit verloren. 'Ze hadden een absoluut rechtvaardige en legale zaak, die desondanks hopeloos was. Een land zo groot als Indonesië, met zo veel verschillende volkeren binnen de grenzen, heeft geen toekomst als onafhankelijke vrije staat. Dat zaakje blijft bij elkaar als je er een dictator boven zet, zoals Soekarno en Soeharto, of zoals Tito Joegoslavië bij elkaar hield. Ik heb het grootste respect voor president Wahid en de zijnen, maar ik geef ze weinig kans. De enige oplossing is dat je de eilanden een zelfstandig status geeft binnen een federatie.'
Hij woonde ruim dertig jaar met zijn tweede vrouw Karin op Hawaii, waar prins Bernhard hem wel eens kwam opzoeken. 'We zijn echt goede vrienden geworden. Hij mag zijn zwakke punten hebben, maar hij was een reuze kerel. Als Bernhard eenmaal je vriend was, dan was niets te veel. Hij belde ons regelmatig op. Het liefst rond de Nederlandse borreltijd, dan wist hij dat wij nog in bed lagen.'
In zijn in 2000 verschenen boek Op jacht naar het leven liet de toen de 83-jarige schrijver een afscheidsgroet aan het leven achter. 'Ik aanvaard de dood zoals ik het leven aanvaard, omdat er geen keuze is.' De duistere prins, zoals hij de dood noemt, heeft hij vaak genoeg in zijn gezichtsveld waargenomen. 'Hij heeft veel van me geslikt. Het leven heeft me enorm goed behandeld. Daar ben ik me volledig van bewust. Ik heb geen reden om niet netjes weg te gaan als de tijd daar is', zei hij destijds in de GPD-dagbladen. 'Het idee dat ik dood zal gaan is niet leuk. Het leven is namelijk nog vrij gezellig, eigenlijk. Ik heb een vrouw waar ik dol op ben en ik weet dat die het heel vervelend zal vinden als ik er tussenuit zou knijpen. Ik ben nu tussen de tachtig en de negentig. Dus zo gek lang zal het niet meer duren.'
Hazelhoff Roelfzema's as zal worden verstrooid in Wassenaar, waar hij ereburger van is.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten