Robert Goddard (interview, 1995)

'Ik heb een tamelijk ingewikkelde geest'

Hij kon in de winkels niet de boeken vinden die hij met plezier las. Daarom begon Robert Goddard, een onderwijsambtenaar uit Devon, ze zelf maar te schrijven. En met succes. Wat heet: de thrillerauteur is zelfs de favoriete schrijver van de Britse premier John Major. 'Maar dat betekent nog niet dat ik op hem ga stemmen...'

(Door Peter Kuijt)

AMSTERDAM _ Het moet in de tijd zijn geweest dat Margaret Thatcher nog met ijzeren vuist regeerde over het Verenigd Koninkrijk. Want het leek in die dagen permanent te waaien. Het was ook op een winderige dag dat Robert Goddard zich in de Britse hoofdstad spoedde naar een vermaard reclamebedrijf voor een sollicitatiegesprek. Hij kwam daar echter niet aan. De sollicitant had net een metrostation verlaten, toen een valwind grip kreeg op een nabijgelegen groentestalletje. Het kraampje vloog de lucht in op het moment dat Goddard passeerde. Hij werd enkele minuten later wakker in volslagen duisternis, compleet bedekt met de volledige sortering des groentemans. Goddard liet het sollicitatiegesprek voor wat het was: het leek hem niet gepast te arriveren in een kostuum van mango's, bloemkolen en tomaten.

Het was niet de eerste keer dat Goddards pogingen om een baan te vinden op een mislukking uitliepen. Zo was hij eens gegadigde voor de functie van geschiedenisleraar. Zijn gesprek was een flink eind op dreef, toen de hoofdonderwijzer met wie hij een onderhoud had, plotsklaps in slaap viel. En de man verkeerde nog steeds in comateuze toestand toen Goddard enkele minuten later de kamer uitliep.

Een andere keer kreeg de bus waarmee Goddard op weg was om zichzelf aan te bevelen voor een ambtelijke betrekking, panne. Omdat hij al aan de late kant was, zette Goddard het vervolgens op een lopen. Badend in het zweet sprong hij over een hek om vervolgens languit te belanden op een nat grasveld dat net was gemaaid...

De enige keer dat hij een baan kreeg en gedurende enkele jaren behield, hoefde Goddard niet eerst de sollicitatiegruwelen te doorstaan. De overheidsdienst waarbij hij in dienst trad als onderwijsambtenaar, was namelijk wanhopig op zoek naar iemand - wie dan ook - die zich over een slecht functionerende computer wilde buigen. Kort daarna kreeg Goddard de opdracht een brochure te maken over reddingsvesten, voetbalshirts en honkbalhandschoenen. Het betekende de start van zijn schrijverscarrière.

Ander leven

'Veel zaken gingen mij in die jaren niet goed af', meldt Goddard (41) met een perfect gevoel voor understatement. 'En de overheidsbaan die ik in Devon had, vond ik niet leuk. Dat soort dingen gebeurde mij altijd. Ik denk dat het lot mij iets probeerde te vertellen. Schrijvers moeten volgens mij ook eerst dingen doen of beroepen hebben die ze onaangenaam vinden, voordat ze kunnen beginnen met schrijven. Anders is die 'mental energy' er niet. Ik wou uit het leven dat ik op dat moment aan het leiden was.'

Vooral op aandrang van zijn vrouw ging de klerk uit Devon tien jaar geleden toch maar eens achter de typemachine zitten. 'En ik vond het heel leuk, vermakelijk. Schrijven is een ander leven. Je leeft je gewone leven, maar daarnaast is er nog een aanvullend leven dat almaar doorgaat. Ik ben ook een gemakkelijk schrijver. Ik geloof niet in een 'writer's block', dat is maar een excuus van auteurs om niet te hoeven werken.'

Goddards oeuvre telt nu acht volslanke thrillers. In 1992 kreeg hij de publieksprijs van de Britse boekhandel W.H. Smith voor z'n vierde, Into the blue, dat in Nederland als In het niets in de schappen ligt. Zijn boeken zijn verder vertaald in het Frans, Duits, Zweeds, Noors, Deens en Japans. Ook zullen zijn boeken in Polen, Tsjechië en Roemenië worden uitgebracht.

Mysterie

Een eerste aanblik op Robert Goddard doet de gedachte postvatten dat we hier nog steeds te maken hebben met een verveelde, ambtenaar, die prima zou gedijen in een Britse versie van Jiskefets kantoortuin. Na een langduriger kennismaking volgt echter de vaststelling dat we van doen hebben met een man wiens ogen verraden dat hij vol zit met verhalen en vooral over verhalen-in-verhalen. Die klip en klaar kan uitleggen waarom hij zich aan het schrijven heeft gezet.

'Eén van de redenen dat ik begon met schrijven was - afgezien van het feit dat ik ervoor betaald wilde worden - dat ik in de winkels niet de boeken kon vinden die ik met plezier las. Ik miste in de boeken plots die net zo ingewikkeld zijn als het leven zelf. Verwikkelingen die de lezer constant doen gissen naar de afloop. In het dagelijkse leven begrijp ik ook vaak niet waarom bepaalde gebeurtenissen zich voordoen. Ik wilde dat soort verhalen-in-verhalen gebruiken in mijn boeken.'

'Het leven is erg ingewikkeld. Er gebeuren constant miljoenen dingen om ons heen. Wij denken te weten wat sommige mensen gaan doen, omdat wij denken dat mensen zich gedragen zoals wíj dat zouden. Maar vaak hebben we het bij het verkeerde eind, omdat die personen hun eigen redenen hebben om zaken op een ándere manier af te handelen. Ik wilde dát lezen in verhalen, maar die verhalen moesten mij tegelijkertijd vermaken, mij voor een raadsel stellen en aan het eind een bevredigende uitleg geven.'

'Een mysterie creëren is redelijk gemakkelijk, de moeilijkheid ligt in het uitleggen van het mysterie. Ik voelde me vaak bedrogen door thrillers en misdaadromans, omdat ik vond dat de plot niet paste bij het mysterie dat was geschapen.'

'Ik concentreerde me op het schrijven van een goede plot. Toen ik begon was de plot een onderschat, want onmodieus onderdeel in romans. Er zijn maar een paar schrijvers die een goede intrige kunnen bedenken. Breed heerst de gedachte dat wanneer je een schrijver van literaire romans bent, je boeken geen goede intrige nodig hebben. Maar een goede plot is in feite de sleutel waarom alles draait, waarom lezers bepaalde verhalen waarderen.'

Oorlog

Gesloten Cirkel, het meest recente boek van de Britse auteur, bevat alle karakteristieke kenmerken van Goddards werk. Flinke porties romantiek, dito hoeveelheden historische feiten, regelmatig opduikende, lange wollige zinnen, waarin je als lezer hopeloos kunt verdwalen en je blij bent als je aan het einde de . tegenkomt, maar vooral het mysterie. Gesloten Cirkel draait om het mysterie rond de moordaanslag op de Oostenrijkse aartshertog Frans Ferdinand op 28 juni 1914 in Sarajevo. De aanslag vormde, zoals eenieder weet die tijdens de geschiedenislessen eventjes heeft opgelet, de aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog.

Goddard: 'Mijn ideeën voor dat boek kreeg ik nadat ik de film JFK van Oliver Stone had gezien, over de moord op president Kennedy. Mijn boek heeft natuurlijk niets met die president te maken, maar toen ik JFK zag, moest ik onmiddellijk aan de moord op Frans Ferdinand denken. Ik ging daarover boeken lezen en kwam gaandeweg veel onverklaarbare zaken tegen, rare toevallen, vreemde ongelukken etc. Het leger was er in Sarajevo om de aartshertog te beschermen, maar toch werd hij vermoord. Het riep alleen maar vragen op. Toen dacht ik: dit is een kans die ik niet moet laten liggen. En ik stelde me voor wat er zou kúnnen zijn gebeurd. Die vreemde feiten lagen er en het verhaal kwam me aanwaaien. Ik hoefde zelf geen mysterie te verzinnen, want die hele moord in Sarajevo was omgeven met een en al geheimzinnigheid.'

De Britse oplichter Guy Horton stuit in Gesloten Cirkel - ongewild - op de ware toedracht achter het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Horton beleeft enkele amoureuze avonturen met de mooie dochter van een wapenhandelaar. Die in hoog aanzien staande man blijkt met enkele trawanten betrokken te zijn geweest bij een complot om de wereldgeschiedenis naar hun hand te zetten. Horton belandt in een reeks spannende gebeurtenissen en komt er van lieverlee achter dat bij hem het hart toch ook op de juiste plaats zit.

'Wat ik heb geschreven is wat ik dacht dat kon zijn gebeurd. Het verhaal moet geloofwaardig overkomen, evenals de gebeurtenissen die voorkomen. Drama's die gewone mensen overkomen, zodat de lezer zich kan indenken dat het hem ook kan gebeuren. Daarom hebben mijn karakters ook echte banen. In andere verhalen zul je tegenkomen dat de hoofdpersonen geen noodzaak voelen om geld te verdienen, dat ze maar wat rondfladderen in een tamelijk onechte wereld.'

Principes

Horton is een karakter dat alleen Goddard kan scheppen. Goddard: 'Mijn hoofdpersonen zijn weinig succesvol, schimmige figuren die geconfronteerd worden met zowel hun eigen onvolmaakte leven als de problemen die ze op hun weg tegenkomen. Ik hou ervan dat de hoofdpersoon iemand is, zoals wij allen: niet vol zelfvertrouwen, niet altijd geslaagd, constant strijdend.'

'Guy Horton heeft een behoorlijk aantal smerige streken uitgehaald, maar als hij in aanraking komt met puur onrecht, het echte kwaad, dan realiseert hij zich dat er iets is om voor te strijden. In het begin van het verhaal meldt hij dat hij geen principes heeft, maar uiteindelijk ontdekt hij dat hij ze toch bezit. Lezers kunnen zich identificeren met de karakters die ik creëer, meer dan met goed geproportioneerde superhelden, meer nog dan met de man die vrouwen niet met rust kunnen laten en die altijd wint. Mensen zijn zo niet. Mijn hoofdrolspelers zijn zoals wij allen zijn.'

'Ik identificeer me ook met mijn personages. Ik kon goed opschieten met die morsige Harry Barnett, de hoofdpersoon uit In het niets die een zoektocht start naar een verdwenen Engelse onderwijzeres. Harry drinkt overigens meer dan ik. Hij komt trouwens weer terug in mijn nieuwe boek, Out of the sun. Mijn karakters zijn echte mensen, ik leef met ze samen gedurende een jaar en leer ze kennen. Als ik de 'held' niet zou mogen, dan zou het moeilijk worden om over hem te schrijven.'

Premier

Wellicht is het omdat John Major ook maar een echt mens is, dat hij Goddard beschouwt als zijn favoriete schrijver. 'Ik ben altijd blij als lezers zeggen dat ze plezier aan mijn boeken beleven', grinnikt Goddard. 'Toen Major dat zei, maakten de kranten in Engeland er een hoop poeha over, dat er een grote betekenis uitging in Majors keuze van zijn favoriete schrijver. Ik zag dat niet zo, ik dacht: gewoon weer iemand die van mijn boeken houdt. Het maakte voor mij in ieder geval geen verschil. Mijn stem krijgt hij niet...'

Is Goddard in Engeland het idool van de premier, in Nederland wordt hij bejubeld - door de uitgever tenminste - als 'de meest begenadigde verteller van dit moment'. 'Het is niet aan mij om te zeggen of ik dat etiket verdien', verdedigt de schrijver zich, 'maar mensen vertellen mij dat zij bij geen andere schrijver een soortgelijke verteltechnniek tegenkomen. Ik weet niet hoe dat komt. Ik doe dat instinctief. Het is gewoon de manier waarop ik mijn verhalen vertel. Ik heb een tamelijk ingewikkelde geest.'

'Als ik niet schrijf, klaagt mijn vrouw altijd dat ik zo ingewikkeld doe. Wanneer zij voorstelt ergens naartoe te gaan, werp ik altijd tegen dat er dit en dat zou kunnen gebeuren, dus waarom zouden we ergens naartoe gaan? Dat gaat constant door. Dat kan in je privéleven behoorlijk frustrerend zijn, maar tijdens het schrijven is het zeer waardevol. Ik denk altijd veel stappen vooruit in het schrijven en dat doe ik ook privé. Maar ik ben nog steeds gelukkig getrouwd.'

Robert Goddard - Gesloten Cirkel, uitgeverij BZZTôH, 312 pag.