Johanna Spaey - Dood van een soldaat (2005)

De appelen roken zwaar en plukklaar

(Door Peter Kuijt)

Ze had zelf nooit verwacht dat ze begin juni de Gouden Strop zou winnen met haar roman Dood van een soldaat. En ook voor haar uitgeverij Manteau kwam de prijs voor debutante Johanna Spaey als een volslagen verrassing: de thriller die bekroond werd met de prijs voor het beste Nederlandstalige spannende boek, was daags na de uitreiking nauwelijks verkrijgbaar.

Dat de Vlaamse schrijfster het allemaal niet aan zag komen, valt haar niet aan te rekenen. Van de vijf genomineerde thrillers voor de Strop is haar roman niet het spannendst. Wat dat aangaat was Cop vs Killer van Simon de Waal wellicht een betere keuze van de jury geweest. Maar Dood van een soldaat is wel het mooist geschreven.

Spaey (1966) studeerde in haar geboortestad Leuven en in Leiden assyriologie, de wetenschap over het oude Nabije Oosten. Na haar studie ontdekte ze dat er geen droog brood mee te verdienen was: een mede-assyrioloog werd uit arren moede zelfs manager van een hamburgerrestaurant.

Gelukkig koos Spaey voor de journalistiek. Ze werkt in Antwerpen als eindredacteur bij een vrouwenblad. Dat tijdschrift mag zich gelukkig prijzen met een medewerker die zo'n voortreffelijk taalgevoel bezit. Dood van een soldaat mag dan gaan over de meer dan dramatische naweeën van de Eerste Wereldoorlog in Vlaanderen: het lezen is een feest.

Het boek speelt zich af in een Vlaams dorp in 1919. Op een hete augustusdag wordt een oorlogsveteraan met ingeslagen schedel gevonden. Niemand lijkt om hem te treuren, het slachtoffer was immers een vrouwengek, vechtjas en laffe soldaat.

Een reeks afrekeningen zet de dorpsgemeenschap vervolgens wel op zijn kop. De vrijgevochten dorpsarts Sara Sondervorst doet een poging om de moordenaar te vinden. Dat valt niet mee, ook al omdat ze zelf een belast verleden met zich meezeult. En ondertussen moet ze ook in het reine zien te komen met haar ex-geliefde, de officier Alexander die zonder benen en met één arm uit de Grote Oorlog terugkwam.

De moeizame relatie tussen Sara en Alexander voert de boventoon in het verhaal, het misdaadelement is van ondergeschikt belang. Recent verklaarde Spaey in een interview dat ze begon te schrijven vanuit de gedachte 'we zien wel waar we uitkomen'. Dat is soms te merken als het verhaal hier en daar de rode draad laat vallen om uiteindelijk in een doodlopende steeg te eindigen.

Wat voorzitter Sonja Barend van de Strop-jury betreft kan Dood van een soldaat naar elke literaire prijs een gooi doen. Spaey zou geen gek figuur slaan. Wat een mooie zinnen vloeien er uit haar tekstverwerker: 'De appelen roken zwaar en plukklaar' en 'Ze was een vrouw met een gat waarin ooit liefde had gezeten'. René Appel zei onlangs dat hij moeite had met seks in zijn roman, bang als hij was om 'thrillerporno' te bedrijven. Hij kan zijn licht opsteken bij Spaey. Ze beschrijft erotiek en wat daar soms voor moet doorgaan vrijmoedig, maar nooit vulgair. Zo kan het ook.

Johanna Spaey - Dood van een soldaat. Uitgeverij Manteau, 304 pag. (winnaar van de Gouden Strop 2005)