Elizabeth George (interview, 1999)

'Ieder boek moet een stap voorwaarts zijn'

De mensen zijn er niet meer zo beleefd als vroeger, de smerigheid woekert om zich heen, maar toch piekert Elizabeth George er niet over om Engeland te verlaten als decor voor haar thrillers. Tien misdaadromans produceerde de Amerikaanse inmiddels, van wie wordt gezegd dat ze Britser schrijft dan vele Britse vakgenoten. Haar boeken zullen ook nooit en te nimmer een prooi worden voor Hollywood, bezweert ze. 'Kevin Costner als inspecteur Lynley, wat een nachtmerrie!'

(Door Peter Kuijt)

AMSTERDAM _ Ze is al driehonderd pagina's op weg in haar elfde roman en deze ochtend, vlak voor het interview, heeft ze op haar laptop er nog wat alinea's aan toegevoegd. 'De roman is gesitueerd in Londen', verklapt de schrijfster, 'en gaat over twee misdrijven. De ene is twintig jaar geleden gepleegd, de ander recent. Een moeilijk boek, omdat het zowel in de ik-persoon wordt verteld als in de gewoonlijke derde persoon.' Het blijven schrijven, ook als ze daarvoor voor dag en dauw op moet tijdens promotietournees, vindt ze onontbeerlijk. 'Dat houdt het verhaal gesitueerd in mijn brein. Dan hoef ik niet alles opnieuw te lezen als ik na een maand thuiskom.'

Elizabeth George schakelt moeiteloos over op de inhoud van haar jongst verschenen roman, Wie zonder zonde is..., want per slot van rekening staat die tiende thriller centraal op deze trip die haar ook nog naar Zweden en Frankrijk voert. Ook in dit boek gaat het om twee gepleegde misdrijven. In het graafschap Derbyshire worden de toegetakelde lijken gevonden van Nikki Maiden, de dochter van een gepensioneerde 'special agent' van Scotland Yard, en van een nog onbekende jongeman. De ontzielde lichamen worden aangetroffen midden in een kring van stenen, een offerplaats uit de prehistorie. De adellijke inspecteur van New Scotland Yard, Thomas Lynley, een van de vaste hoofdrolspelers in Georges romans, onderzoekt de zaak. Ditmaal is zijn partner, de niets en niemand ontziende Barbara Havers, er niet bij. Ze is op een zijspoor gezet en gedegradeerd na een schietincident op de Noordzee. Maar eigenwijs als ze is, trekt ze een eigen spoor na.

Nicola Maiden blijkt bij leven en welzijn lang niet zo fatsoenlijk te zijn geweest als vooral haar ouders dachten. Naast rechtenstudente was ze namelijk een duurbetaalde callgirl. George: 'Ik wilde een personage creëren, dat een besluit neemt om een leven te leiden dat laakbaar, gevaarlijk en stom is. Maar ik wilde dat ze die keuze maakte met haar ogen wijdopen, zodat ze niemand anders ervan de schuld kon geven. Later in het boek komt een heel ander kind tevoorschijn. Die zijn ouders verantwoordelijk houdt voor zijn miserabele situatie.'

'Dat thema had ik al in het achterhoofd toen ik op een dag in Londen een paar kaartjes op straat vond van verschillende meisjes die zich aanboden. Op een ervan stond een foto van een meisje, gehuld in zwart leer, met de tekst 'Hot stunning tie girl!'. Dat gaf me de inspiratie voor de levensstijl die Nicola Maiden had gekozen.'

Ouderschap

Het centrale thema van de roman is op een verantwoordelijke wijze volwassen worden, doceert de schrijfster. In het boek zegt Nicola tegen haar moeder dat het doel van ouderschap is om kinderen op te voeden tot onafhankelijke volwassenen en haar uitspraak weerspiegelt volkomen Georges opvattingen. 'Succesvol ouderschap is niet het creëren van een kloon van jezelf, maar weten en herkennen waar het ouderschap eindigt en het onafhankelijke leven van het kind begint. Ik benadruk dat er bepaalde dingen zijn die wel de verantwoordelijkheid van de ouders zijn, zoals onvoorwaardelijke liefde, acceptatie en begeleiding. Maar kinderen worden uiteindelijk wat zij zelf willen. Als ouders dat eenmaal weten, dan kunnen ze gerust slapen. Als ze dat niet doorhebben, is Leiden in last.'

De 49-jarige, voormalig docente Engels, sinds enkele jaren gescheiden, heeft zelf geen kinderen en weet dat ze makkelijk praten heeft. 'Absoluut. Wat ik van ouderschap vind, is ook de reden dat ik geen kinderen heb. Ik wist, intuïtief, hoe moeilijk het voor mij en het kind zou zijn. Ik heb altijd gezegd dat ook al heb je de 'onderdelen', je ze niet altijd hoeft te gebruiken. Ouderschap is een keuze die je bindt aan zeker twintig jaar lang voorzichtige en weloverwogen interactie met je kind. Ik wist tijdens mijn 'productieve' jaren, dat ik er psychisch niet toe in staat was. Ik zou mijn kind totaal verpesten. Ik denk dat ik nu wel een goede opvoeder zou zijn, maar nu is mijn beurt voorbij.'

Ze vermoedt dat ze wel een goede lerares is geweest, al die jaren dat ze adolescenten in de klas had. 'Eén ding heb ik ze altijd proberen mee te geven: dat hun jeugdjaren niet de beste dagen van hun leven zijn. Het is eigenlijk hun slechtste tijd, de mooiste periode moet nog komen.'

Mantelpakje

Perfectioniste als ze is, bereidt Elizabeth George zich voor elk boek meer dan grondig voor. Naast het vele locatie-onderzoek, dook ze voor deze roman ook onder in de donkere krochten van de Britse samenleving. Om meer te weten over hulpstukken die het sadomasochistische spel letterlijk en figuurlijk boeiend moeten maken, bezocht ze seksshops in de Londense wijk Soho.

Ze houdt haar gezicht keurig in de plooi: 'De Britten hebben een fascinatie voor seks, waarschijnlijk meer dan elk ander volk ter wereld. Alleen al in de bibliotheek verzamelde ik een halve meter materiaal over SM. Maar daar stond niet in wat ik echt wilde weten. Ik was op zoek naar een ballenrekker, waarover ik in een brochure uit Frankrijk had gelezen. Ik wilde weten hoe zo'n apparaat werkte, want dat stond er weer niet bij in de folder. In de eerste winkel stond een verkoper, geen man die de zaken uit wilde leggen. Over een ballenrekker zei hij op afgemeten toon: 'Ik werk nu al een kwart eeuw in deze branche, maar ik heb nog nooit van zoiets gehoord'.'

Ze giert het nu uit: 'Ook ben ik eens met mijn literair agente zo'n winkel binnengestapt. De agente, gekleed in een mantelpakje, stapte op de eigenaar af en zei met bekakte stem: 'We zoeken naar iets in de zwepen-en-boeiensfeer'. Dat was zo grappig.' De Franse vertaalster van haar boeken verrichtte ook grondig veldonderzoek opdat er in de vertaling geen fouten zouden zitten. George, hikkend: 'Zij is anderhalve meter hoog, een klein varkentje. Zij ondervroeg een meesteres, terwijl een man haar schoenen likte.'

Millennium

Elizabeth George is in al die jaren dat ze er komt, zo langzamerhand wel gewend geraakt aan de donkere kanten van de Britse samenleving. Ze ziet het soms met lede ogen aan. 'Het is gevaarlijker geworden. De mensen in Londen zijn ook niet meer zo beleefd als vroeger. De steden in Engeland zijn smerig. Men heeft er een vuilnisprobleem, ongelooflijk. Times Square in New York is stukken schoner dan de Britse hoofdstad. Ik heb gemerkt dat Londenaren niet meer trots zijn op hun stad.'

De verloedering is begonnen toen Margaret Thatcher de scepter zwaaide als premier, meent de schrijfster. De IJzeren Dame ontnam de Greater London Authority veel bevoegdheden, omdat ze vond dat het gemeentebestuur te machtig werd.

'Het zal jaren duren om ongedaan te maken wat Thatcher heeft aangericht. Ze was een adept van president Reagan, die bij ons de economie, het onderwijssysteem en de gezondheidszorg te gronde richtte. Mensen zullen zeggen: 'Maar hij stopte de Koude Oorlog'. Nee, zeg ik dan, hij kocht de Russen uit, ten koste van al die dingen die ik hiervoor noemde. Hetzelfde is het geval in Engeland. Ik ben geen conservatief, dat merk je wel, maar ik heb zo mijn twijfels of Tony Blair het tij kan keren. Hij is te glad, volgens mij. Als je ook ziet wat voor geld die Britten aan het millennium uitgeven. Belachelijk! Die tent, de Millennium Dome, en dan ook nog dat reuzenrad. Dat is nog slechts het topje van de ijsberg. Dat hele land is millenniumgek. In de Verenigde Staten maken we ons alleen zorgen of onze computers het op 1 januari nog wel doen.'

Hoewel ze 'Engelse' boeken schrijft, heeft de Amerikaanse nooit het gevoel gehad in het verkeerde land geboren te zijn. 'Nee, ik hou van de VS, ben er ook trots op. Ik vind het altijd leuk om naar Engeland te gaan. Er zijn veel dingen die ik op prijs stel, maar ik zou niet kunnen leven in een land dat zo wordt gedomineerd door klassen en standen. In een van mijn boeken, In handen van de vijand, voer ik een echtpaar op dat een echtelijke ruzie heeft. Zij is ten zuiden van de Thames geboren. Op een gegeven moment verwijt ze hem dat hij in een familie is getrouwd, waar men gewoon is het woord 'toilet' te gebruiken, in plaats van 'plee'. Dat je vocabulaire je meteen plaatst in een hokje, dat aangeeft dat je tot een bepaalde klasse behoort, vind ik uitermate triest.'

George piekert er overigens niet over haar boeken aan Hollywood te verkopen. 'Daar gaan ze voor het snelle geld. De grote studio's casten met de dollars in gedachten en gaan voor de grote namen. Een keer belde een producer mij op en vroeg waarom ik niet te vermurwen was. Ik antwoordde dat ik 'Engelse' boeken schreef en verwees hem naar een Agatha Christie-verfilming, waarin Elizabeth Taylor, Lana Turner en Tony Curtis speelden. Zo slecht! Ik moet er ook niet aan denken: Arnold Schwarzenegger of Kevin Costner als Thomas Lynley. Wat een nachtmerrie!'

Structuur

Tien boeken heeft Elizabeth George inmiddels gepubliceerd rond Lynley, Havers en de andere hoofdrolspelers, Lynleys vrouw Helen, forensisch wetenschapper Simon Allcourt-St. James en diens echtgenote Deborah. De elfde roman is 'in proces' en ze weet nu al dat het een moeizame bevalling zal worden.

'Elk volgend boek is lastiger om te schrijven. Ik vind dat elke nieuwe roman een stap voorwaarts moet zijn in stijl en techniek. Ik wil ook steeds een andere structuur in mijn boeken. De personages worden complexer. Ik moet dieper in hun geschiedenissen graven. Soms heb ik iets bedacht over de achtergrond van een personage en realiseer ik me dat ik dat helemaal niet kan gebruiken in mijn boek. Dan moet ik er een hele subplot uit halen.'

Maar het is haar eer te na, stelt ze, dat ze als bestsellerauteur maar schrijft wat ze wil, omdat het toch wel verkoopt. 'Ik ben een meedogenloze criticus voor mijzelf. Mijn uitgever heeft me ook bezworen geen manuscript van mij te accepteren dat minder is dan mijn beste werk. Omdat Elizabeth George op de cover staat.'

Elizabeth George - Wie zonder zonde is..., uitgeverij A.W. Bruna, 536 pag. ISBN 90 229 8447 8.