Andrew Roberts - Het Aken Memorandum (1996)

Het ''1984' van 21ste eeuw' is vooral vermakelijk leesvoer

(Door Peter Kuijt)

Een 'near future thriller', zo wordt Het Aken Memorandum van de Britse schrijver Andrew Roberts door de uitgever genoemd. Dat is weer 'es wat nieuws na al die stapels 'legal', medische en psychologische thrillers van de laatste jaren. Wellicht verdient het begrip 'nabije toekomst thriller' enige uitleg: het is zo'n boek dat het midden houdt tussen de hedendaagse spannende roman, waarbij overigens 'serial killers' nu al moordend over digitale snelwegen surfen, en de sciencefictionpillen die ons lichtjaren ver voeren naar al dan niet halfvolle melkwegstelsels waar we intergalactische oorlogen meebeleven.

De historicus Andrew Roberts - even terzijde: hij werd in 82 op de Gonville & Caius College in Cambridge onderscheiden als Beste Student in Moderne Geschiedenis en schopte het sindsdien tot lid van de hoofdredactie van The Sunday Telegraph en politiek commentator van de Daily Mail - houdt het wat dichter bij huis dan de doorsnee sf-roman.

Het Aken Memorandum speelt zich voornamelijk af in het Engeland van 2045. Het is de periode waarin de hoogbejaarde, doch schatrijke prinses Diana zich met haar jonge minnaar vestigt in Malibu, Sinn Fein-leider Gerry Adams de Nobelprijs voor de vrede krijgt, de moord op Thatcher een onopgeloste zaak blijft en je van Slimfast BV een lintworm kunt huren om af te vallen.

Het is ook de tijd waarin het dertigjarig bestaan van de Verenigde Staten van Europa (VSE) wordt gevierd. In mei 2015 kwamen alle Europese regeringsleiders in de Duitse stad Aken de oprichting van deze supermacht overeen. Daarmee was een totalitaire grootmacht geboren die alle nationalistische gevoelens en gebruiken verbood. Zo moest in Groot-Brittannië het verkeer rechts gaan rijden, werd de verkoop en consumptie van 'fish and chips' aan banden gelegd en rustte er een taboe op het vervoegen van sterke Duitse werkwoorden. Inlichtingendiensten hielden nauwlettend in de gaten of de burgers zich aan het Rookverbod en de Richtlijnen voor Klassenloosheid en die tegen Seksisme en Discriminatie hielden. Een man zonder baan mocht je bijvoorbeeld geen 'werkloze' meer noemen, maar een 'onvrijwillig vrijgestelde'.

Horatio Lestoq, een volslanke freelance verslaggever van The Times - zijn lichaamsbouw wordt in deze nieuwe tijd bestempeld als 'horizontaal rijkelijk bedeeld' of 'antisociaal zwaar' -, ontdekt door een toevallige samenloop van omstandigheden dat destijds is gefraudeerd met de uitslagen van het referendum dat uiteindelijk leidde tot de oprichting van de VSE. Lestoq krijgt meteen twee beeldschone dames op zich af (dat gebeurde hem vroeger nooit!), die op een al dan niet duistere manier met zijn 'ontdekking van de eeuw' van doen hebben. Horatio beleeft er enkele mooie momenten mee.

Tegelijkertijd krijgt koning William V van Nieuw-Zeeland (de zoon van Diana) toestemming om na dertig jaar weer voet op Britse bodem te zetten. Bij de oprichting van de VSE werden namelijk alle Europese vorstenhuizen opgeheven en de koninklijke hoogheden als representanten van het afgezworen reactionaire verleden verbannen. Onze nijvere reporter Lestoq zit niet stil en ontdekt ook dat enkele duistere figuren een aanslag op Williams leven beramen. Al deze verwikkelingen culmineren in een zinderende finale in het Londense Hyde Park, compleet met lasergeweren en ander wapentuig en waarbij de ene na de andere neergeschoten hoofdpersoon weer - als ware hij/zij Lazarus - opstaat om aan de gevechten deel te nemen.

Dit is 'Orwells 1984 van de 21e eeuw', kraait de omslag van Het Aken Memorandum. Maar dat is toch schromelijk overdreven. Roberts thriller haalt het bij lange na niet bij het afschrikwekkende en uiterst sombere toekomstbeeld dat George Orwell in 1949 schetste van een totalitaire staat. Als het al ooit zou gebeuren, zou Het Aken Memorandum eerder als 'vermakelijk en soms spannend leesvoer met knipogen naar de jaren negentig' in de annalen terechtkomen.

Andrew Roberts - Het Aken Memorandum, uitgeverij A.W. Bruna B.V., 280 pag.